Stille Waters: de vlasrootputten

op 03.04.2024

Wist je dat het Land van Waas en het Land van Dendermonde tot ongeveer het midden van de 20e eeuw bezaaid was met vlasrootputten? In deze waterpartijen weekte men vlasvezels los van hun houtige kern om ze vervolgens te verwerken tot linnen. De vlasteelt en de vlasverwerking bood aan vele gezinnen op het platteland een extra inkomen tot ver in de 20e eeuw. IOED Schelde-Durme brengt deze geschiedenis weer onder de aandacht, in samenwerking met de erfgoedcel van Dijk92.*

Het Land van Waas en het Land van Dendermonde zijn bijzonder waterrijke regio’s met de stromen Schelde, Durme en Dender in de hoofdrol. Hun invloed op het landschap en op de historische ontwikkeling van de regio staan als een paal boven water.

Naast deze rivieren wordt het landschap gekenmerkt door tal van andere, kleinere waterelementen: beken, grachten, gekanaliseerde waterlopen en stilstaande waterpartijen. Veel van deze waterelementen vervulden voor onze voorouders diverse functies. Eén van deze functies bestond uit het roten van vlas.

RLSD, vlasrootput in Lokeren
RLSD, vlasrootput in Lokeren
roten van vlas in een put
Collectie Texture Kortrijk, roten van vlas in een put

Minstens de helft van de rurale huishoudens hield zich bezig met de vlasteelt en de vlasvezelvoorbereiding in de 18e en 19e eeuw: vlas zaaien, wieden, oogsten of “slijten”, ontzaden of “repelen”, roten, breken, zwingelen en tenslotte hekelen, zodat fijn vlasgaren ontstond, klaar om te weven.

Niet alleen de vezel werd gebruikt. Uit het vlaszaad perste men lijnolie, gebruikt voor het vervaardigen van zeep en verf. Het uitgeperste zaad diende dan weer als veevoeder, de zogenaamde lijnkoeken. De houtige deeltjes, de zogenaamde lemen, fungeerden als brandstof of als basismateriaal voor spaanderplaten. Maar de vezel was het meest gegeerd.

Tentoonstelling

Nu hopen we getuigen van vlasroten en vlasrootputten op te sporen. Zo vermijden we dat een schat aan kennis over dit gebruik verloren gaat. Ken je iemand die meer kan vertellen over het werk in en rond de vlasrootputten? Laat het dan zeker weten aan Lies van de IOED.

Om zoveel mogelijk getuigen te bereiken werkten we samen aan een reizende expo voor enkele woonzorgcentra in de regio. Hieronder vind je enkele foto's terug van de lancering in Berlare. De getuigenissen zullen uiteindelijk in een podcast verwerkt worden. Die zal beschikbaar zijn vanaf eind 2024.

Ik ken een getuige!

Praktisch:

* 15 - 29 maart: Woonzorgcentrum Ter Meere in Berlare.

* 29 maart - 12 april : Hof ter Veldeken in Lebbeke

* 12 april - eind april: WZC Sint-Antonius in Grembergen

(*) Dit artikel is grotendeels overgenomen van de collega's van de IOED. Voor de volledige versie en verdere updates over het project, surf je best direct naar de website van de IOED.