Johan "verzamelt" Baasroods dialect (en da’s geen Dendermonds)
© Johan Buys
Johan verliet zijn geliefde Baasrode al meer dan een halve eeuw geleden. Toch heeft hij nooit de link doorgeknipt, wel integendeel. Zijn moedertaal, het Baasroodse dialect, ging hij gaandeweg alsmaar meer koesteren. Hier en daar noteerde hij een woord of uitdrukking, tot er uiteindelijk een dialectwoordenboek van kwam. Daarvan is nu een nieuwe uitgave beschikbaar.
“Als je ergens middenin zit, weet je de dingen soms minder te appreciëren, dan als je ze vanop afstand bekijkt.”
De interesse voor taal had Johan al altijd. Toen hij in 1975 verhuisde voor de liefde en het werk, betekende dat ook dat hij zijn dialect nauwelijks nog sprak. Niet dat hij er wakker van lag. Maar rond het jaar 2000 begon hij dan Baasroodse uitdrukkingen die spontaan opborrelden toch eens te noteren. Gewoon uit curiositeit, maar ook omdat hij zag dat het dialect zelf gaandeweg zeldzamer werd. Uiteindelijk bundelde hij alles in een boek in 2006, in samenwerking met de lokale heemkring.
“Nu keer ik nog 1 à 2 keer per jaar terug naar Baasrode. Dan spreek ik af met een goede vriendin die daar nog altijd woont. We maakten er een traditie van om dan een wandeling door een stukje van Baasrode te maken. De kunst daarbij is om in het sappigste dialect de laatste veranderingen in het dorp te becommentariëren. Grote veranderingen zijn dat meestal niet, maar het is een heel leuke manier om nieuwsjes uit te wisselen. Ik maak daarbij ook foto’s.” [waarvan je enkele op deze pagina kan bewonderen]
© Chris Demesmaeker
Niet uit Dendermonde
Na uitgave van het dialectwoordenboek in 2006 is Johan eigenlijk niet gestopt met de “verzameling” van woorden en uitdrukkingen. “Ze blijven gewoon opborrelen bij mij, ook al woon ik in nu in Antwerpen. De laatste tijd vul ik dat wel aan door de naslagwerken van de UGent te raadplegen. Enerzijds komt het Baasroodse dialect daarin direct aan bod. Anderzijds bekijk ik wat al gerepertorieerd is in naburige gemeenten en dat geeft me dan weer inspiratie. De zoekradius kan trouwens vrij groot zijn, want Baasrode ligt op de grens tussen twee dialectfamilies. Het is een Brabants dialect. Zo komt het dat het Baasroods een stuk meer gemeen heeft met het Buggenhouts en het Lebbeeks, dan met het Dendermonds, dat uit de familie van de Vlaamse dialecten komt.”
Online woordenboek
Het dialectwoordenboek van Johan wordt dus nog altijd aangevuld. Dat kan gemakkelijk, omdat elk boek vertrekt vanuit een online versie die in eigen beheer is. “Ik zet de pdf online op de website van mij en mijn partner Chris, die zich met een ander project bezig houdt. Als iemand het woordenboek in de geprinte versie wil, kan die via de website eenvoudig een exemplaar bestellen bij de drukker. Die drukt dus enkel op aanvraag.”
Erfgoeddag in het Baasroods
Last but not least: hoe klinkt dat nu, dat fameuze Baasroods dialect? Wel, Erfgoeddag staat volgend jaar in het teken van het thema “beestig”. Daarom vroegen we aan Johan om enkele beestig leuke uitdrukkingen op te lijsten. Kan jij ze ontcijferen? De “vertaling” vind je helemaal onderaan deze pagina.
. dovee mutte van de bieëst geten emmen
. e leupt oep bokkepoeëten
. e wild verreken
. een voenkmooë
. ne lieëpe vos
. een vliegende krooë ei mieër as een zittende
. een zwette krooë
. zoeë moeg as nen ond
. nen ennekesnest
. be nen ezel begint da oeëk on de poeëten
. slaupen gelek de mooëzen in 't meel
. me kat, rat en mooës
. oepgezet gelek nen ond me vloeën
. nen buffel
. de veulste verrekes willen 't scheunste stroeë
. een verrekesbieëst
. den beir es los
Woorden en uitdrukkingen in het dialect met vertaling
. dovee mutte van de bieëst geten emmen = dat slaat alles, dat is ongehoord
. e leupt oep bokkepoeëten = hij is slecht gezind
. e wild verreken = een everzwijn
. een voenkmooë = een glimworm
. ne lieëpe vos = een sluwe
. een vliegende krooë ei mieër as een zittende = wie passief toekijkt moet op niets rekenen
. een zwette krooë = een slordig mens
. zoeë moeg as nen ond = doodop
. nen ennekesnest = een warboel
. be nen ezel begint da oeëk on de poeëten = niets aan de hand
. slaupen gelek de mooëzen in 't meel = sluimeren
. me kat, rat en mooës = met heel het gezelschap
. oepgezet gelek nen ond me vloeën = tevreden met een habbekrats
. nen buffel = een veelvraat
. de veulste verrekes willen 't scheunste stroeë = wie niets gewend is stelt de hoogste eisen
. een verrekesbieëst = een pissebed
. den beir es los = het festijn kan van start gaan