Nuchter om 6 u. ’s morgens: klaar voor de processie?

op 04.10.2021

Eeuwenlang was de tweede helft van de lente voor veel mensen een tijd van processies. Nu blijven er nog enkele processies over, verspreid over de hele regio en over het hele jaar. Zij die overbleven zijn stuk voor stuk unieke gebeurtenissen. Stap dus zeker eens mee in het spoor van deze traditie, die vaak een diepe indruk achterliet bij voorgaande deelnemers. Daarover getuigt Marcel Devriendt (° 1941). Die herinnert zich nog heel goed de periode van de Kruisdagen in Oudegem (Dendermonde).

De Kruisdagen zijn de maandag, de dinsdag en de woensdag voor O.L.H.-Hemelvaart, vertelt Marcel. De oorsprong gaat terug tot de 5de eeuw en werd tegen het einde van de Middeleeuwen voor de gehele kerk overgenomen. De Nederlandse benaming “kruisdagen” is waarschijnlijk ontleend aan de gewoonte om op deze dagen een processie te houden door de velden, waarbij de priester een kruis droeg.

Marcel Devriendt

“De herinneringen kwamen mij te binnen naar aanleiding van het herontdekken van de wandelwegen in de voorbije maanden door grote groepen mensen.”

Bidden en zingen

In mijn jeugd heb ik vele jaren de kruisdagen beleefd. Het was een indrukwekkende, druk bijgewoonde organisatie.  Wij liepen in de heel vroege ochtend door de velden. Elke dag was er een ander traject voor de processie. In mijn jeugdjaren begon die elke dag met een “vroegmis”. Deze mis begon om 6 uur. De maandag en de dinsdag van de Kruisdagen werd ook begonnen met een mis. Daarna vertrok een processie. Biddend en zingend voor een goede oogst wandelde men langs veldwegels. Vooraan gingen de pastoor en de misdienaars in hun liturgische gewaden. Zij droegen het prachtige zilveren kruis en enkele vaandels.

Het hoogtepunt was op woensdag: de processie naar de Lambroekkapel. Deze kapel van 1671 staat nog steeds in de Lambroekkouter. De kapel is toegewijd aan O.L.Vrouw. De kruisdagen vielen meestal in de meimaand, de Mariamaand. De plechtigheid aan de Lambroekkapel had dan nog een extra vorm van devotie. Tegenwoordig komen wandelaars en fietsers langs trage wegen voorbij de kapel.

"We moesten nuchter blijven"

Op de woensdag van de Kruisdagen was er vooraf geen vroegmis. De gelovigen verzamelden zeer vroeg in de ochtend op het kerkplein en gingen in processie naar de Lambroekkapel. In openlucht werd daar de mis opgedragen. Daarna keerden de mensen langs de Lambroekkouter terug naar de kerk.

Het meest is mij bijgebleven dat de plechtigheden zeer vroeg plaats vonden. In de ochtenduren was het koud. Wij hadden niet gegeten want was er communie, waarvoor we “nuchter” moesten zijn. Na de processie gingen wij snel naar huis, omdat we daarna met de fiets naar school moesten.”

Kapel Oudegem

Men stapt de groene vroegte door,
langs zandwegen door ’t zwarte karrenspoor,
dauwgras en veldkruid,
De kruisdagen liet men niet.
Men zong doorwiegend het lied der oude litanieën.
Een hemelse leeuwerik ontsteeg de aarde,
boven het groengroen der beemden met paardenbloemen;
terwijl de geploegde kouter als een rijk tapijt
vroeg om zaad en onze blikken trok wijd en zijd.

van Antoon Van Wilderode