Het mirakel van het Sintemettenshuyseken
De Sint-Martinuskapel in Denderbelle straalt weer in haar glorie. ‘Wie er de Sint-Martinusroute volgt, moet toch op zijn minst zien waarom Denderbelle op het parcours ligt,’ zegt Magda Van De Winkel, één van de vrijwilligers die sinds een paar jaar haar schouders zet onder de heropleving van Sint-Martinus in Denderbelle.
De opgeknapte kapel is onlosmakelijk verbonden met de feestelijkheden rond Sint-Maarten. ‘We vonden een artikel terug uit 1910 waarin de jaarmis en allerlei feestelijkheden worden aangekondigd,’ legt Kris Beeckman uit, voorzitter van de Kerkfabriek.
‘Pal voor de kapel werd ‘s avonds prachtige straatverlichting ontstoken en een vuurwerk afgeschoten door de hofleverancier, in die tijd nieuwe snufjes.’ Samen met de Eerste Wereldoorlog ging de Sint-Martinusviering rond 11 november ter ziele, maar in het interbellum fleurde dat weer op, weliswaar op de eerste zondag na 15 augustus. ‘Belle Kermis’ wordt nog elk jaar gevierd en heeft dus zijn wortels in de viering rond Sint-Martinus.
Een middeleeuwse TikTokker
De eerste sporen van de Sint-Martinuskapel in Denderbelle zijn terug te vinden in Romeinse archieven, als merkpaal op het kruispunt van heirbanen. De heirweg liep tot aan het wad aan de Dender. Aan de overkant ervan lag het Romeinse garnizoen van Mespelare.
‘Keizer Augustinus wou op belangrijke kruispunten merkpalen laten plaatsen die moesten helpen voor de woonplaatsaanduiding bij volkstellingen. Hij stimuleerde op deze merkpalen altaren op te richten ter ere van goden van het platteland of het veld. Al lang voor de Sint-Martinuskapel er stond, kreeg het kruispunt dus een religieus tintje.’
'Toen de landelijke elite in de achtste eeuw de scepter zwaaide over Denderbelle, zetten ze Sint-Martinus in om het volk te bekeren tot het christelijk geloof.'
‘Toen de landelijke elite in de achtste eeuw de scepter zwaaide over Denderbelle, zetten ze Sint-Martinus in om het volk van de heide, ‘de heidenen’ in de streek, te bekeren tot het christelijk geloof. In hun ogen was hij de influencer van zijn tijd zoals je vandaag populaire TikTokkers hebt of YouTubers die het tot wereldster schoppen. Zo is Sint-Martinus de patroonheilige geworden van de kapel en later van de kerk,’ vertelt Kris Beeckman. ‘Het woord ‘kapel’ komt trouwens van de ‘kappa’ van Sint-Martinus. Na zijn dood werden stukken van zijn mantel als relikwie vereerd en tentoongesteld in een klein huisje nabij Tours, wat tot het woord kappa leidde.’
Opgeschoven
De oudste vermelding van de kapel, in de volksmond het ‘Sintemettenshuyseken’, gaat terug tot 1577. Aan de zijkant van de kapel hangt een foto die de kapel begin 20e eeuw toont. Toen stond ze nog te midden van het kruispunt tussen de Kapellenstraat en Klein Gent. Omwille van ingrijpende wegenwerken, werd ze in 1936 afgebroken en enkele meters verder heropgebouwd.
Bij een volgende renovatie in 1984 werd de kapel geschonken aan vzw Parochiale Werken en ontwierp kunstenaar Willy De Meester een bas-reliëf voor de voorgevel. Buren en leden van de Sint-Martinusgilde deden hun uiterste best om alles netjes te onderhouden. Brandstichting en vandalisme brachten echter de nodige problemen met zich mee.
Van Utrecht naar Tours
De plannen van de Erfgoedcel en de gemeente om een wandellus door Denderbelle uit te stippelen en het Sintemettenerfgoed op te waarderen, zorgden voor een kentering. An Heirbaut en de cultuurdienst van de gemeente slaagden erin een team vrijwilligers op te trommelen om het Sintemettengebeuren in Belle nieuw leven in te blazen. Ze kregen hiervoor ook advies uit Beveren-Waas.
‘Het doel van de Europese wandelroute is vooral om het socio-culturele leven weer op de kaart te zetten en Europese volkeren met elkaar te verbinden.’
De GR 128 is de internationale Sint-Martinusroute die van het Franse Tours tot in Utrecht kronkelt en ook aan Denderbelle passeert. ‘Het doel van de Europese wandelroute is vooral om het socio-culturele leven weer op de kaart te zetten en Europese volkeren met elkaar te verbinden.’
Leden van de Sint-Martinusgilde, de oudste vereniging van Belle met wortels in de 17e eeuw, een afvaardiging van Beveren en van de Erfgoedcel Land van Dendermonde, werkten samen om de vier kilometer lange lus die de GR 128 door Denderbelle maakt, van aangepaste wegwijzers te voorzien. ‘Om het verleden weer tastbaar te maken, wilden we vooral de kapel in haar oude glorie herstellen. Wie de wandelroute volgt, moet toch op zijn minst zien waarom Denderbelle op het parcours ligt.’
Hulp uit alle windhoeken
‘Monumentenwacht stelde op onze vraag een uitgebreid dossier op, vol adviezen voor de conservering en restauratie van waardevol, niet-beschermd, klein, historisch erfgoed. De provincie Oost-Vlaanderen zou 40% subsidiëren. Maar dan nog... koken kost geld! In plaats van een beroep te doen op aannemers, kregen we de medewerking van VDAB- cursisten en hun instructeurs. Ze leverden prachtig werk voor de heropbouw van de kapel. Als je zoiets moet laten uitvoeren door aannemers, is dat onbetaalbaar. De samenwerking met de VDAB was daarentegen een win-winsituatie. De cursisten namen het metselwerk, het dak en het houtwerk onder handen, verfden het interieur, bewerkten de metalen omheining waarmee de kapel is omzoomd, behandelden de muren tegen vochtinsijpeling,...’
De lesgevers en leerlingen zagen onmiddellijk resultaat van hun inspanningen: ‘Als ze in een atelier leren metselen, wordt hun muurtje ‘s avonds weer afgebroken. Nu bouwden ze iets op waar ze fier mogen op zijn en blijven.’ Alle puzzelstukjes vielen op hun plaats: ‘Net op het moment dat door corona de restauratie met enige vertraging uit de startblokken schoot, nam de gemeente de dorpskern onder handen. Een geluk bij een ongeluk, dus. De aannemers hebben tijdens de heraanleg kleine werken uitgevoerd aan de kapel, de groendienst van Lebbeke creëerde bloemperkjes rond de kapel en versierde de inkom met hangplanten.’
Met de fiets naar het toilet
De restauratie van de kapel wekte ook interesse van de buurt: Dirk, Carine en Jeanine boden aan om de deur van de kapel ‘s ochtends te openen en ‘s avonds af te sluiten. Bij andere buren mochten de werklui water en elektriciteit aftappen.
Omdat de arbeiders door corona niet zomaar gebruik mochten maken van privé-sanitair, kregen ze van de Lebbeekse Schepen van Toerisme, Maria Van Keer, de sleutel van het voormalige gemeentehuis. Om de 100 meter van de kapel tot het toilet te overbruggen, stelde Jan Marckx, de voorzitter van vzw Parochiale werken, zijn fiets ter beschikking. ‘Zoals je ziet, heeft het succes vele vaders.’
‘Het was een klein mirakel,’ zegt Kris Beeckman. ‘Alle gunstige winden waaiden onze richting uit, een echte toevalstreffer. Alle waarden van Sint-Martinus zijn hier van de partij: een gemeenschap die solidair is een deelt met elkaar.’
Ook jonge mensen reageren enthousiast op de gerenoveerde kapel: ‘Ze zijn nieuwsgierig naar de figuur van Sint-Martinus en zijn blij dat er in Denderbelle weer iets georganiseerd wordt. We gaan niet meer volk in de kerk krijgen of mensen bekeren, maar de waarden die achter Sint-Martinus schuilgaan, komen opnieuw voor het voetlicht. De gemeenschapsvorming die hij wilde stimuleren, zien we nu tot leven komen in onze landelijke gemeente waar mensen elkaar beter leren kennen.’ Dat blijkt geen overbodige luxe: Denderbelle kent de laatste jaren een grote instroom van nieuwe, jonge gezinnen.
Een Sint voor iedereen
'Als we iets organiseren, doen we het gratis en mikken we op een zo breed mogelijk publiek zonder te stigmatiseren.'
De restauratie van de kapel is maar één aspect van het Sintemettenproject. Ook bij andere activiteiten die het comité wil uitrollen, staat de gemeenschap en het delen centraal, legt Magda Van De Winkel uit: ‘Als we iets organiseren, doen we het gratis en mikken we op een zo breed mogelijk publiek zonder te stigmatiseren. Ook mensen die weinig of niets van onze cultuur kennen, zijn welkom. Vandaar dat we streven naar een Sint voor iedereen.’
Tijdens de maandagavondmarkt in de Kapellenstraat wordt in 2022 een tweedehands speelgoedbeurs georganiseerd met betaalbaar speelgoed. ‘De opbrengst gaat naar het goede doel, namelijk ‘een Sint voor elk Kind’.
Een wandelzoektocht moet dan weer het erfgoed van de gemeente in de kijker zetten. ‘Het vier kilometer lange parcours door onze gemeente zal toegankelijk zijn voor iedereen, ook voor kinderen, anderstaligen, mensen met een beperking,...’ Het comité werkt een wandelbrochure uit waarin toeristische informatie, anekdotes, zoektochtvragen en bezienswaardigheden elkaar afwisselen. ‘De tocht moet verhalen die dreigen te verdwijnen, weer boven water halen.’
Wie dorst gekregen heeft van al dat stappen, kan zijn lippen zetten aan het Martinusbier, een streekbier dat gebrouwen wordt in hobbybrouwerij Erneffen van Roel Schoenaers. De opbrengst ervan gaat naar de plaatselijke KSA-jeugdbeweging ‘Sint-Martinusbond’.
Tekst: Bart Vanacker
Zie ginds komt Sint-Maarten!
Van zijn geboorteland Hongarije tot in Frankrijk, van Nederland tot in Italië: duizenden monumenten en gebruiken leiden...